-HISTORIA POWSTANIA Towarzystwa Gimnasycznego „SOKÓŁ” W PILŹNIE –

WPROWADZENIE
Mieszkańcy Pilzna od zawsze byli niezwykle przywiązani do idei patriotyzmu. Dawali temu wyraz poprzez udział we wszystkich powstaniach narodowych. Drugim ważnym czynnikiem oddziaływującym na życie społeczne Pilzna były liczne rodziny inteligenckie. One to łącząc się ze światłym mieszczaństwem tworzyły liczne organizacje społeczne min. Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”. Kolebką sokolstwa były Czechy ze swym Towarzystwem Gimnastycznym w Pradze. Statut tego towarzystwa został zatwierdzony przez władze w dniu 27 stycznia 1862 r. i towarzystwo zaczęło działać, przyjmując nazwę „Sokół” od jugosłowiańskich bohaterów narodowych, których tam nazywano sokołami. W Przewodniku Gimnastycznym „Sokół” z 1892 roku zapisano: w zdrowym ciele zdrowa dusza oto nasze hasło, środkiem ćwiczenia ciała, bronią miłość wszystkiego, co święte i narodowe, a celem jest odradzanie fizyczne i moralne wszystkich warstw narodu”. Te zdecydowane hasła były drogie całemu sokolstwu, stały się także bliskie mieszkańcom naszego miasta.
KALENDARIUM
	7 lutego 1867 r. we Lwowie powstało pierwsze na ziemiach polskich gniazdo sokole, skąd idea rozprzestrzeniła się na inne miasta. Idea wychowania obywatelskiego i patriotycznego poprzez podniesienie kultury fizycznej, znalazła szeroki oddźwięk w polskim społeczeństwie. Najprężniej rozwijała się organizacja „Sokoła” w Galicji. 1 września 1894r. z inicjatywy Tytusa Bujnowskiego, Władysława Szczurkiewicza, Władysława Mydlarskiego, Józefa Wojtanowskiego i Mieczysława Milerowicza zostało założone w Pilźnie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”. Pierwszy zarząd ukonstytuował się w składzie: Tytus Budzisz Bujnowski – prezes, a jako zastępcę wybrano adwokata dr Federkiewicza, członkami zostali: Władysław Mydlarski, Ludwik Ostrowski, Mieczysław Misiewicz, Leopold Jacobi, oraz Władysław Szczurkiewicz.
Już w 1896r „Sokół” nabył od miasta grunt, na którym urządził boisko dla ćwiczeń, założył park, postawił kręgielnię i boisko do gry w tenisa. W roku 1907 zarząd podjął uchwałę o budowie obiektu. Przy dużym nakładzie sił i środków finansowych dr. Józefa Zelka i jego żony Zofii oraz społeczeństwa pilźnieńskiego, stanął jeden z najpiękniejszych budynków w Pilźnie. Projektantem był wybitny architekt polski Teodor Talewski. Budynek obejmował dużą salę gimnastyczną, scenę, dwie szatnie, mieszkanie dla stróża oraz trzy pokoje. W 1908 r. gniazdo pilźnieńskie święciło wspaniałą uroczystość poświęcenia sztandaru. Z uroczystością tą połączony był zlot II Okręgu „Sokoła”. Sztandar ufundowany był ze składek mieszkańców Pilzna. Wiele pracy i starań dla wykonania sztandaru poświęcił sekretarz gniazda dr Władysław Morus. Sztandar w 1915 r. został zabrany przez Rosjan, a odtworzony ponownie zaginął w czasie okupacji hitlerowskiej.
	W 1911 r. rozpoczęły się pracę nad organizowaniem Polowej Drużyny, a 4 kwietnia 1912 r. Wydział „Gniazdo” na posiedzeniu wybrał Komendę, w skład, której wchodzili Wł. Szczurkiewicz – przewodniczący, Aleksander Józef Radoniewicz – zastępca wówczas nauczyciel szkoły w Pilźnie. Prąca nad przygotowaniem drużyn bojowych, postępowała bardzo sprawnie. 1 sierpnia 1912 r. „Sokół” pilźnieński przekształcił się w organizację wojskową pod nazwą Polowa Drużyna Sokolna Na podstawie planów Głównej Komendy Drużyn Polskich, Związku Towarzystw Sokolich we Lwowie należało prowadzić wojskowe szkolenie drużyn. Zajął się tym Józef Radoniewicz, Józef Wojtanowski oddał odpowiedni teren na Bajorkach na urządzenie strzelnicy, zaś hrabia Mikołaj Rej zasilił bardzo wydatnie gotówką budowę tej strzelnicy. W 1913 r. roku drużynę zaopatrzono w karabiny oraz w przepisowe mundury. Od tego czasu drużyna przechodziła regularne szkolenie wojskowe, oparte na regulaminie i rozkazach Głównej Komendy Polskich Towarzystw Sokolich we Lwowie.
25 sierpnia 1914 r. drużyna należycie wyekwipowana wyruszyła do Sanoka, gdzie założony był obóz drużyn Sokolich z Małopolski Wschodniej. Tu drużynę pilźnieńską przydzielono do czwartego batalionu 2 pułku piechoty, jako 2 pluton 14 kompanii II – Brygady Legionów. Na komendanta tego plutonu w randze chorążego mianowano Tadeusza Gawrysia i Józefa Radoniewicza. 27 września 1914 r. legioniści wyjechali z Krakowa na Węgry, a 5 października czwarty batalion stoczył pierwszą potyczkę i wyparł Rosjan z Węgier. Sokolnia pilźnieńska była prawdziwym ośrodkiem pracy nad kształtowaniem i pielęgnowaniem uczuć patriotycznych swych członków oraz przygotowaniem ich do walki o niepodległość Polski.
	W 1918 r. nastąpiło odrodzenie ruchu sokolego zjednoczonego w ramach wszystkich trzech ziem b. zaborców. W roku 1931 Wydział Tow. Gimnastyczne „Sokół” w Pilźnie ufundował tablicę pamiątkową dla uczczenia pamięci dwóch wielce zasłużonych prezesów Towarzystwa, a mianowicie: Tytusa Buynowskiego i Józefa Zelka. Tablicę tę wmurowano w ścianę sali głównej „Sokoła” i uroczyście poświęcono. Z ruchem sokolim w Pilźnie związani byli znani i powszechnie szanowani pilźnianie: dr Tytus Buynowski, dr Józef Zelek, Jan Ujwary, dr Władysław Mydlarski, Jan Żegleń, dr Jan Laberschek, Marceli Peszkowski, Józef Aleksander Radoniewicz, Piotr Martyna, Marceli Szczeklik, Michał Wojnarski, Stefan Szczeklik, Franciszek Kolbusz, Antoni Wojnarski, Stanisław Balasa, Stefan Biestek.
Działania II Wojny Światowej skutecznie przerwały działalność społeczno – kulturalną. Nieśmiałe próby podejmowane po roku 1945 celem odtworzenia gniazda pilźnieńskiego, rozbiły się o opór władzy ludowej. W latach późniejszych w budynku sokoła funkcjonowało kino „ISKRA”. W 1992 r. Burmistrz Miasta Zygmunt Pieczonka wypowiedział się o pierwotnym przeznaczeniu Sokoła, tym bardziej, że szkoła podstawowa nie posiadała sali gimnastycznej. Podjął decyzję o przeniesieniu kina do Domu Kultury, a budynek Sokoła niech służy temu celowi, dla którego został zbudowany. Przekonywał, że zdrowie dzieci to sprawa zasadniczej wagi. Z kina korzystało coraz mniej osób, nie było dochodowe, trzeba było opłacać pracowników a budynek ulegał niszczeniu. Obiekt parku Sokół był również bardzo zaniedbany. Przeprowadzony został generalny remont budynku i rozpoczęły się zajęcia wf jak również zajęcia rekreacyjno-sportowe w godzinach popołudniowych.
	100 lat „SOKOŁA” w 100 letnią rocznicę powstania Sokoła odbyła się uroczysta akademia i odsłonięty pomnik na Sokole z napisem: W 100 rocznicę powstania w Pilźnie Gniazda Towarzystwa Gimnastycznego Sokół, oraz w 80 rocznicę wyruszenia do legionów polowej drużyny Sokolej. Pilźnianie 1994r. 20 stycznia 1994 r. po zmianach polityczno – gospodarczych, jakie nastąpiły na przełomie lat 90 tych XX w, Zarząd Komitetu Rodzicielskiego przy Szkole Podstawowej w Pilźnie podjął inicjatywę reaktywowania Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Za najważniejsze zadania przyjął przywrócenie obiektu na wzór z przeszłości, a było to odtworzenie kortów tenisowych, podłogi na występy i zabawy, placu zabaw dla dzieci, ścieżki spacerowej. Myślą przewodnią reaktywowanego Sokoła było to żeby całe rodziny mogły korzystać z tego obiektu.
19 września 1994 r. odbyło się w Urzędzie Miasta i Gminy w Pilźnie spotkanie z Burmistrzem Zygmuntem Pieczonka w sprawie zagospodarowania terenu „Sokoła”. A w szczególności budowy kortów tenisowych. Zawiązał się Komitet Budowy kortów. Podjął on starania zmierzające do zagospodarowania i utworzenia ośrodka sportowo – rekreacyjnego na Sokole. Propozycja ta spotkała się z dużą pomocą ze strony Urzędu Miasta i Gminy, rzemieślników i handlowców.
	30 marca 1996 r. na zebraniu założycielskim, po zapoznaniu się z deklaracją ideowo – programową zdecydowano o reaktywowaniu i powołaniu gniazda Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. W pracach przy reaktywowaniu Towarzystwa dużą pomoc udzieliło Polskie Towarzystwo Gimnastyczne Sokół z Krakowa. Wybrano zarząd, komisję rewizyjną i sąd honorowy. Towarzystwo Gimnastyczne Sokół zrzesza ludzi łączących zalety prawnego ciała z postawą człowieka o prawym i szlachetnym charakterze, konsekwentnego w realizowaniu nakazów sumienia. Jest organizacją szerzącą kulturę fizyczną wśród społeczeństwa poprzez prowadzenie gimnastyki indywidualnej i grupowej oraz innych dyscyplin o charakterze sportowym i ogólnorozwojowym. TG organizuje zawody sportowe, wycieczki krajoznawcze jak również organizuje aktywny wypoczynek dla całych rodzin.
2 czerwca 1996 r. z ogromną radością i satysfakcją Towarzystwo wraz z mieszkańcami Pilzna przeżywało uroczystość otwarcia kortów tenisowych. W pracach przygotowawczych brała udział, poświęcając społecznie czas liczna grupa zaangażowanych mieszkańców. Zarząd TG Sokół Pilźnie był inicjatorem i wykonawcą szeregu prac gospodarczych takich jak: wybudowano 2 pełnowymiarowe korty tenisowe i ścianę treningową do tenisa, wykonano ogrodzenie kortów i oświetlenie, wybudowano drogę dojazdową do budynku, zniwelowano teren i zasiana została trawa na całym obiekcie. Zorganizowano ścieżkę spacerową oraz ustawione zostały nowe ławki. Wykonano remont ogrodzenia w części frontowej. Utwardzone zostało boisko do siatkówki. Wybudowano scenę z zadaszeniem na występy artystyczne i zabawy.
	Od września 1996 r. powstają kolejno; sekcje tenisa ziemnego i stołowego, sekcja piłki siatkowej i koszykowej, dla pań sekcja gimnastyczna. W budynku „Sokoła” przeprowadzono remont urządzając w miejsce kinowej, salę gimnastyczną. Od tej pory popołudniami miłośnicy poszczególnych dyscyplin pod okiem trenerów mogli doskonalić swe umiejętności i rozgrywać mecze z innymi sekcjami ligi amatorów. TG „Sokół” organizuje wyjazdy na basen do Straszęcina, na Słowację na zgrupowanie tenisa ziemnego i naukę pływania, wyjazdy narciarskie, wycieczki, Dzień Dziecka, opłatek dla młodych sportowców, Święto Rodziny. Od tej pory dla naszej Gminy rozpoczął się prawdziwy renesans sportu.
W 2004 r. Towarzystwo Gimnastyczne organizuje uroczystą wieczornicę poświęconą rocznicy 110- lecia Sokoła w Pilźnie i aktywnie włącza się w obchody Jubileuszu 650- lecia miasta Pilzna. Na wieczornicy spotykają się Sokoli z Pilzna Czeskiego jak również goście z zaprzyjaźnionego miasta Gyomengród na Węgrzech W 2005 r. z inicjatywy Prezesa Towarzystwa Celiny Chorążak zostaje założony zespół pieśni i tańca „Sokolanie”.Powstają 2 grupy wiekowe młodsza i starsza. Swoimi występami uświetniają gminne uroczystości z okazji Świąt Narodowych. Już w 2007r z okazji Święta Konstytucji 3 Maja zespół dał pierwszy koncert w Teatrze im. Ludwika Solskiego w Tarnowie.
	W 2008 r. powstaje grupa taneczna w Szkole w Łękach Górnych jak również Kapela Ludowa towarzysząca zespołowi. Zespół wraz z kapelą koncertuje w kraju i za granicą. Z okazji 140-lecia sokolstwa polskiego we Lwowie. Oprócz występów był czas na lekcję historii- przystanek na cmentarzu Orląt Lwowskich. W październiku 2008r na zaproszenie zaprzyjaźnionego miasta na Węgrzech zespół wraz z kapelą daje koncert na festiwalu produktów regionalnych w Bekescaba, zwiedza również Budapeszt.
W 2010 r. Zespół „Sokolanie’ zajmuje I miejsce na XVII Międzynarodowym Festiwalu Folkloru w Klatowym w Czechach.Ten sukces otwiera kolejne możliwości i buduje aspiracje zespołu. W2012r wytańczyli I miejsce na Wojewódzkim Przeglądzie w Głogowie Małopolskim. W 2013 r. I miejsce zajęli na wojewódzkim festiwalu w Łańcucie, na Międzywojewódzkim festiwalu w Przeworsku zdobyli wyróżnienie, a na Ogólnopolskim Festiwalu Folkloru w Baranowie Sandomierskim zajęli III miejsce. Największym wyróżnieniem uważamy było zaproszenie na Międzynarodowy Festiwal „Dzieci gór i dolin” w Niebocku, jako jedynego zespołu z Polski. Swoimi występami uświetniają imprezy w Krakowie, Tarnowie, Mielcu, Karczewie, Rzeszowie, Międzybrodziu. Obecnie w zespole tańczy i śpiewa 120 osób w czterech grupach wiekowych. W repertuarze posiadają tańce górali żywieckich, lubelskie, cieszyńskie, rzeszowskie, śląskie, poleczkę warszawską oraz narodowe: tj. krakowiak, polonez, kujawiak i oberek. Choreografem zespołu jest Pani Kinga Jurek a kierownikiem zespołu oraz kapelmistrzem jest Pan Łukasz Chorążak.
ZAKOŃCZENIE
	W ostatnim czasie na Sokole powstał plac zabaw dla dzieci wyremontowany został budynek wewnątrz jak również zrobiona izolacja fundamentów z zewnątrz. W dalszym ciągu odbywają się lekcje WF dla dzieci ze Szkoły Podstawowej jak równie zajęcia w godzinach popołudniowych dla dzieci, młodzieży i dorosłych. Działalność Towarzystwa oparta jest na społecznym zaangażowaniu wielu osób i wolontariuszy. Skład obecnego zarządu Sokoła w Pilźnie to: Celina Chorążak — Prezes i członek zarządu Rady Odrodzonych Sokołów w Polsce, Małgorzata Chłopek – V-ce Prezes, Jerzy Kubas – V-ce Prezes, Irena Zalasińska – Skarbnik, Piotr Rynkar – Sekretarz, Stanisław Wójcik – Naczelnik Szkolenia Sokolego, Krzysztof Zelik – członek zarządu.